Öldürülüşünün Yıldönümünde İlhan Erdost’u Anarken – Günay Güner

Türkiye’nin, Türk ulusunun bilinç yanarcası kasabalara, köylere kadar uzanırdı bir zamanlar. Günümüzde de tükenmedi, bitirilemedi. Ne ki kolay olmadı. Hem de hiç. Eğitmen kursları, halkevleri, halkevlerinin dergileri, köy enstitüleri, fakülteler, DTCF, müzeler, doğu-batı klasiklerinin çevrilişi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu…derken; Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünü beklerlermiş gibi, sömürücülerin, emperyalist işbirlikçilerinin, ağaların, tefecilerin, dinci yobazların, şeyhlerin, müritlerin, vurguncuların Türk Devriminin üzerine alabildiğine saldırışları, ülkenin ve ulusun geleceğini kararttı.

12 Eylül 1980 faşist darbesi Türkiye’nin tüm eşitlikçi, özgürlükçü, barıştan yana güçlerinin üzerine indi. Gözaltılar, tutuklamalar, işkenceler, idamlar, öldürümler… Kitaplar suç unsuru sayılarak, işkenceden geçirilen insanlar, kitaplar konmuş masaların arkasında televizyon ekranlarından gösterildiler. Bu sahneleri ömrümce unutmayacağım. Köylerin çevresi sarılarak, köylülere haftalarca elektrik verildi, “Silahları teslim edin” denerek eski mezarlar kazdırıldı.

Özellikle yetmişli yıllar boyunca Türkiye’nin her köşesine aydınlık saçan yayınevlerinin başında Sol Yayınevi ile Onur Yayınevi gelir ki bu yayınevleri Marksçı klasikleri, büyük özenle, en doğru biçimde Türkçeye, Türk ekinine kazandırdı. Sol ve Onur yayınevlerinin, ağabeyi Muzaffer Erdost’la birlikte yetkin emekçisi İlhan Erdost 7 Kasım 1980’de, Muzaffer Erdost’la gözaltında bulundukları Mamak Cezaevinde dövüldü; bu ağır işkence sonucunda öldürüldü.

Gazetelerin o günlerde haber bile yapamadıkları, İlhan Erdost’un işkencede öldürülüşü bir bakıma, öbür öldürümlerin habercisiydi ve Türkiye siyasal tarihine kapkara bir leke, tarifsiz bir acı olarak geçti.

Ağabeyi Muzaffer Erdost, İlhan’ı adına aldı; Muzaffer İlhan Erdost oldu. O kötünün kötüsü güne, 7 Kasım 1980’e kadar da yılları sıklıkla gözaltılarla, tutuklulukla geçmişti. İlhan Erdost’un öldürülmesinden sonraysa her şey ve tüm halk, her gün daha koyulaşan bir karanlığa gömüldü. Bütün yurdun gömüte dönüştürüldüğü bu karanlık sürmekte.

Marksçı klasikler diye anılan Marks’ın, Engels’in, Lenin’in, Mao’nun, Stalin’in…yapıtları bilimsel yapıtlardır. Bugün bile kapitalizmi, Marks’ın üç ciltlik Kapital adlı yapıtından daha bilimsel çözümleyen yapıt yoktur; diğer deyimle bu yapıt hâlâ aşılamamıştır. Lenin’in emperyalizm çözümlemesi de öyledir. Ve öbür klasikler… Marksçı birikimin temel yapıtlarının Türkçeye çevrilmesi, 1940’lı yıllardaki Tercüme Bürosu çevirilerinin (yaklaşık 500 doğu-batı klasiği) süreği sayılır.

Ayrıca Marksçı klasikler insanlığın eşitlik, özgürlük, bağımsızlık birikimidir. Faşizm güçlendiği her yerde ve dönemde Marksçı yapıtlara bu nedenle saldırır. 12 Eylül faşizmi de bunu yaptı. Başarabildi mi? Başarabilir mi? Hayır ama yük çok çok ağır; bu açık gerçek. Muzaffer İlhan Erdost onmaz acısıyla, onlarca yıldır, Marksçı kitapları yeniden yeniden yayımladı. İlhan Erdost’un anısını yaşattı. Her anı kardeş acısıyla doldu.

Çocukları pek küçüktüler İlhan Erdost’un, o kara günlerde; Alaz ile Türküler, acıyla büyüdüler; babalarına yaraşır, yakışır güçlü kişiler oldular.

Gencecik yaşta yitirdik İlhan Erdost’u. O güzel gülüşüyle baktı bize fotoğraftan. Her 7 Kasımda gençler o klasik yapıtlara akın ederler, İlhan Erdost’u öğrenir, anarlar.

Kimler yazmadı ki İlhan Erdost için…

Aynı zamanda Erdostların dostu Cemal Süreya’nın ağıtı her okuyuşta sarsar bizi:

Cemal Süreya

İlhan’ın Anısına Türkü

Senli benli buğday çocuk

Nerden başlasam bilemiyorum

Taşıtlar seçenek değil artık

Ayrıca cesaretim de yok

Bir bardak su içsem şimdi

Yaralarımdan dökülür

Gün ki yıkımlar günüdür

Boştur ne söylesem şimdi

Birini görüyorum kalabalıkta

O adam işte sana benziyor

Ama sana nasıl da benziyor

Binlerce adam kalabalıkta

O’sun sen yürüyüp gidiyorsun

Parmağında küçük bir zincir

Bıyıkların yazgı gibidir

Dolmuştan indin gidiyorsun

Anıştırır yüzleri aşklar

Belirsizdir o mu değil mi

Ama orda kalmaz acıların ki

Değiştirir her şeyi, o kılar

Şimdi bir parçasısın artık

Ekmeğin Ankara’nın Türkçenin

Gurbet ezgilerinin her şeyin

Eşi küçüğü kendisisin artık

Gösteri, Haziran 1982

İlhan Erdost unutulur mu hiç! Türk halkının insanlık, özgürlük, eşitlik savaşımında her zaman aramızda bilincimizde olacak.

telgrafhanesanat.org