• Anasayfam Yap
      • Yazarlarımız
      • Künye
      • İletişim
Telgrafhane Sanat
    •  
    • AnasayfaAnasayfa
  • Etkinlik
  • Haber
  • Söyleşi
  • Kitap
  • Dil
  • Öykü
  • Deneme
  • Anlatı
  • Şiir
İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Tonguç Adına Eğitim Uygulama Ödülü Başlattı İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Tonguç Adına Eğitim Uygulama Ödülü Başlattı
Zehra Tırıl’ın Yeni Öykü Kitabı “Kapıların Kışında” Zehra Tırıl’ın Yeni Öykü Kitabı “Kapıların Kışında”
2023 Yılı Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü Koşulları Açıklandı 2023 Yılı Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü Koşulları Açıklandı
Aydın Ilgaz Yaşamını Yitirdi Aydın Ilgaz Yaşamını Yitirdi
Usta Yazar Oğuz Tansel’i Anarken Usta Yazar Oğuz Tansel’i Anarken
Oğuz Tansel Şiir Ödülü Ömer Erdem’in Oğuz Tansel Şiir Ödülü Ömer Erdem’in
Anasayfa » Deneme
Metin Turan - BELLEK

Halk Kültürü, Yaratıcılık ve Oğuz Tansel

Eklenme Tarihi: 14 Nisan 2017 Cuma Eklenme Saati: 11:23
Tweetle
Metin Turan - BELLEK metturan@gmail.com
Halk Kültürü, Yaratıcılık ve Oğuz Tansel
REKLAM

HALK KÜLTÜRÜ, YARATICILIK VE OĞUZ TANSEL

METİN TURAN

Türkiye’de  sanat edebiyat insanlarının portreleriyle ilgili  çalışma yaparken, onların  kişisel hayatlarını şekillendiren toplumsal  ortamı, dolayısıyla da tarihsel dilimi de göz önünde bulundurmak gereği duyarım.

Oğuz  Tansel adı bu bakımdan oldukça belirleyicidir. Zira, böylesi kişiliklerin ürünlerine yaklaşırken,  Türk edebiyat tarihi ile ilgili olduğu kadar,  eğitim ve sanat tarihiyle ve ona keza siyaset tarihiyle ilgili olaylarda da bir dolu bağıntıyı aramak gereği ortaya çıkar. Çünkü, dönüp şöyle bir yarım yüzyıl öncesinin, hatta biraz daha ötesinin anılarına ve bu anılara bağlı olaylara baktığımızda bunu daha belirgin görme şansımız olur. Örneğin ünlü Türkolog,  Şeyh Bedreddin, Mevlana, Nâzım Hikmet adları akla geldiğinde, hatta ve hatta  çağdaş  Türk edebiyatı denildiğinde, özellikle  eski Sovyetler Birliği’nde, hemen anımsayıverdiğimiz Radi Fiş bunlardan biridir. Zira, Radi Fiş’in Metin Eloğlu, dolayısıyla da çağdaş Türk şiiri üzerine önemli bulduğum bir değerlendirmesinin girişi, hiç de tesadüf sayılmamalı; Oğuz Tansel’in duvarını anlamlandıran bir Metin Eloğlu deseninden hareketle yapar. Sonra,  çağdaş Türk edebiyatının olduğu denli, Türkiye öğretmen hareketinin de önemli mimarlarından Fakir Baykurt’un Konya yıllarının ve tartışmasız öğretmen örgütçülüğü içerisindeki yeriyle Tansel arasındaki bağıntı hiçbir zaman yabana atılamaz. Bütün bunlar, bir tesadüf değil; tersine kendisine tarihsel bir görev biçmiş, bunun gereklerini yerine getirmek kaygı ve gayretindeki insanın yakın çevresiyle olsun, ülke düzeyine ve oradan uluslararası ilişkilere yansıyan etkisiyle  uzak çevresi arasındaki rolünü işaretler. Doğaldır ki bunları görmeden, bunları göz önünde bulundurmadan sanatçıyı yalınkat bir şiir üzerinden, yahut bir masal üzerinden dahası bütün bir ürettikleri üzerinden okumak, değerlendirmek pek de yeterli olmamaktadır. Esasında, o dönemin anılarına gittiğimizde, Anadolu bozkırı Konya’da sanatsal bir vaha yaratma çabasının en önemli mimarlarından Oğuz Tansel’i görürüz.

Başka başka açılardan kimi avantajları sayılsa da, her şeye rağmen Konya gibi taşra ikliminin tüm koşullarının yaşandığı bir bölgede, toplantılar düzenlemek, sergiler açmak, sanat insanlarını bir araya getirmek, meslek örgütlenmesinin öncüsü olmak, üstelik ülkeye egemen siyasi bağnazlığın türlü hile hurdasıyla da cebelleşmek öyle kolay kolay üstesinden gelinebilecek zorluklardan değildir.  Bu bakımdan, Tansel ve arkadaşlarını akla getirirken,  o dönemin ülke koşullarını genel hatlarıyla da olsa göz önüne getirmekte yarar vardır.

*

1900’lerin başında dünyaya gelen edebiyatçılarımızın portrelerine bakıldığında, onların tek bir kimlikle anılamayacakları görülür. Oğuz Tansel de bunlardan biridir. O bir yanıyla şair, bir yanıyla öğretmen, bir yanıyla masal babası, bir yanıyla ciddi bir folklorcudur. Bütün bu eylemlerinin düzlemini de içerisine doğdukları toplumsal-siyasal gerçekliği özümsemeleri oluşturmaktadır. Dolayısıyla, bu doğru özümseme onlarda bir kültürel kişilik oluşturur.

Kültürel kişilik, Erasmus’un “İnsan, insan olarak doğmaz, oluşturulur.” vurgulamasındaki bilincin işaretidir.

Oğuz Tansel’in folklorculuğuna eğilirken, O’nun bu alandaki uğraşılarını iki ana başlık altında toplamak gerekliliği belirir. Birincisi bir derlemeci olarak; ikincisi de yaratıcı yazar olarak çağdaş Türk yazınına, özellikle çocuk yazınına kazandırdığı yapıtlarıdır.

Bu anlamda, Tansel’in özellikle Amasya yöresinden derlemiş olduğu masalların ve Orta Anadolu bölgesi ekseninde inanç ve inanmalarla ilgili derlemeleri önemli bir toplam oluşturur. Onun Pertev Naili Boratav yönlendirmesiyle giriştiği folklor çalışmaları, hem halk kültürü dağarcığımıza ciddi bir birikim sağlamış hem de çağdaş Türk çocuk edebiyatına önemli yapıtlar kazandırmıştır. Ayrıca, bir şair olarak Oğuz Tansel yaratıcılığında bu düşünsel ve sanatsal altyapının ufuk açıcılığını göz önüne getirdiğimizde, bu açılımlı birikimin boyutları daha doğru anlaşılır.

Gelenekten söz açılınca yerleşmiş kanıya dayanarak, Tansel’in bir edebiyat insanı ve özellikle bir folklorcu ve şair olarak geleneğe bu eksende yaklaşımı kadar, burada daha çok bir kültür insanı olarak; özellikle de cumhuriyetin aydınlanmacı kuşağını oluşturanlar arasında Onun gelenekle ilintisi kültürel kurumlar arasında kurmayı başardığı bağla ilintilendirilerek ele alındığında, anlamlı olmaktadır. Nedir bu kültürel kurumlar sorusuna Tansel’in bir sanat adamı portresinden hareketle verebileceğimiz yanıt, ilkin, Onun aydın tavrıyla oluşturmaya çalıştığı ilişkiler ağında aranmalıdır. Bu ilişki ağı sanat hayatının her biri kendi alanında önemli adları olan Metin Eloğlu, Balaban, Mahmut Makal, Ruhi Su, Fakir Baykurt, Salah Birsel, Cahit Öztelli gibi adlarla somut anlamını bulan kültür evreni içerisinde düşünülerek anlamlandırılabilir.

Oğuz Tansel yaratıcılığı, özellikle masallar göz önüne alındığında, bildik anlamdaki masal derleyicilerinin aktarmacılığı olarak görülmemelidir. Onun bir folklorcu olarak derlemelerde gösterdiği özen, edebiyat insanı olarak yaratıcılığıyla bütünleştiğinde masalcı babaya dönüşür. Dolayısıyla bir bilinç adamdır Oğuz Tansel. Bunu,  masalları yazıya geçirme serüvenini anlatırken daha iyi anlarız: “Sözlü gelenekte masalı tatlandıran yinelemeleri attım. Masallarımı, bazı masalcıların yaptığı gibi, tekerlemelere, yuvarlamalara boğmadım.(…) Evvel zaman için, kalbur saman içinde, vaktin birinde kalıp sözleri yerine, bazı masallarda ‘ilksiz mavi urunda, mavi vaktin birinde” sözlerini kullandım. Yöresel ağız özelliklerinden kurtarırken bazı sözcüklerde halk deyişini korudum… Yabancı sözcüklerin yerine Türkçelerini kullandım. ‘Koydum’ demiyorum, çünkü Türkçe sözcüklerle tümce kurmanın sanıldığından zor olduğunu dil ustaları bilir. Masalcının söylediği deyimleri olduğu gibi aldım. Çekimli fiillerde biteviyeliği bozmak için zaman değişikliği yaptım. Böylece masallarımın çatısını bozmadan, halkbilimi değerini koruyarak yeniden yazdım.”

Oğuz Tansel, gerçek bir öğretmendir. Hayat öğretmenidir.

Sadece geçimini sağladığı bir meslek olması dolayısıyla değil, yürütmekten kıvanç duyduğu eylemlerin toplumsallaşması anlamında da Oğuz Tansel öğretmendir.

Bu kuşak aydınların adlarını her andığımda vurgulamak gereği duyarım, özgeçmişlerini öğretmenleriyle zenginleştiren ve bunu kendi öğrencilerine de kalıt bırakan bir kuşağın insanlarındandır Oğuz Tansel. Yaratıcılıkları salt edebiyat/sanat anlamında değil; omuzladıkları toplumsal sorumluluğun hayatla buluşmasını sağlamak noktasında gösterdikleri erdemli dirençte yatmaktadır. Bu direnç kimi zaman, iyi yurttaşlığa akıl amaz bir hayınlıkla direnen yobazlık karşısında dik durmak, onurunu korumaktır, kimi zaman demokrasi sözcüğünü dillerine pelesenk edenlerin sosyal demokrasi adına en küçük bir ilerlemeye omuz vermedikleri yerde bunu savunmak biçimindedir. Tansel ve kuşaktaşı bir çok meslektaşının,  sanatçının, aydının Türkiye’de ürütmek kadar, savunmak durumunda bırakıldığı direnç burasıdır. Hayatın öğretmeni olmak sorumluluğu öyle kolay kolay yerine getirilebilecek bir sorumluluk değildir. Yaşar Kemal’in demesi gibi,  ‘insanı zilli kurt’ yapan bir değer öğütücü sistem içerisinde, her türlü çirkinliği de yapabilme kudretindeki kullar karşısında ayakta durabilmek, onların tezgâhlarına gelmemek sanılmasın ki, kolay bir şeydir.

Burada daha fazla ayrıntılarına giremediğim ama gerek Tansel’in tanıklığını yaptığı olaylar, gerekse o dönemin başka tanıklarının anlattığı, aktardıklarından öğrendiğimiz gerçek şu ki, korkunç ve korkutucu bir siyasal iklim içerisinde bu kuşak aydınları şiir yazıyor, resim sergileri açıyor, tiyatro oyunlarının sergilenmesine öncülük ediyor, kitap yayımlıyor, dergi okuyor, çağdaş insan olmanın donanımlarını topluma kazandırmaya çalışıyorlardı. Her birinin hayat hikayesinin bir kesitine baktığımızda onları diri kılan, ayakta tutan,  hayata bağlayan ve hayatlarını savunur kıldıran,  çok sesli, çok kültürlü her dem taze her dem engin Anadolu halk kültürü olmuştur. Siyasetçisinin kasabalı tüccar ahlakıyla kestirmeci bir biçimde kirletmeye çalışmasına, türlü oyunlara rağmen, bu halkın sağduyulu bir bir yanı her zaman olmuştur ki bu dinamizm halk kültüründe yatmaktadır.

Özgeçmişine Boratav’ın öğrencisi olmayı ayrıcalık olarak ekleyen ama aynı zamanda birçok öğrenci için de ‘Tansel öğretmen’ olan Oğuz Tansel, bu nitelikleriyle Türk düşünce ve sanat hayatının belli bir döneminde ciddi bir belirleyen olan öğretmen yetiştirmesi olmak ayrıcalığını tadanlardan biridir. Oğuz Tansel’in Allı ile Fırfırı, Üç Kızlar, Mavi Gelin, Yedi Devler, Konuşan Balıkla Yalnız Kız masal kitaplarıyla çocukluktan başlayarak bütün bir hayatımız için çizdiği uyanık olmak, yani uyumamak vurgusu da bu bilgelikten gelmektedir. Şiirleri, denemeleri, folklor derlemeleri ve elbette masalları yanında bize bıraktığı önemli kalıtlardan birinin öğretmenliği olduğunu unutmamak gerekiyor. Bugün artık yoksulluğumuzun derinliğini de işaretleyen en önemli gösterge hayat hikâyemize ekleyebileceğimiz bir öğretmen adının olmamasıdır. Unutmamak gerek ki bir ülkenin aydınının, şairinin, ressamının hayat hikâyesinden öğretmen adları siliniyorsa, bu sadece eğitim sisteminin çürümüşlüğünün yansıması değil aynı zamanda düşünsel sığlığın da kabardığının işaretidir.

 

14  Nisan 2017,  Çağdaş  Sanatlar Merkezi, Oğuz Tansel Çocuk Yazını Ödül Töreni,  konuşma metni.

 

telgrafhanesanat

Etiketler:
2017 Oğuz Tansel Çocuk Yazını Ödülü Seçici Kurul Yazanağı
Bir 17 Nisan Yazısı
Facebook'ta Paylaş Twitter Paylaş Google+'da Paylaş Tumblr
ÇAĞDAŞ İRAN ŞİİRİ VE FURÛĞ ÜZERİNE KISA BİR ÇEŞİTLEME-METİN TURAN Yazıya ulaşmak için lütfen üzerine tıklayınız. M.-Turan-Furuğİndir ...
ÇAĞDAŞ İRAN ŞİİRİ VE FURÛĞ ÜZERİNE KISA BİR ÇEŞİTLEME-METİN TURAN
“İmparator”un Ekonomi Politiği Üzerine… – Metin Turan İMPARATOR’UN EKONOMİ POLİTİĞİ ÜZERİNE... Metin Turan I. Anlatılanların küçük ...
“İmparator”un Ekonomi Politiği Üzerine… – Metin Turan
Ceyhun Atuf Kansu: Türkçenin Kristal Şairi – Metin Turan yazdı CEYHUN ATUF KANSU: TÜRKÇENİN  KRİSTAL ŞAİRİ Metin Turan I. Ceyhun Atuf&...
Ceyhun Atuf Kansu: Türkçenin Kristal Şairi – Metin Turan yazdı
KÜF VE KİRİN İÇİNDE… DÜNYAYI SARAN ATEŞ – Metin TuranKÜF VE KİRİN İÇİNDE… DÜNYAYI SARAN ATEŞ Metin Turan    I. Çocukluğumun önemli ...
KÜF VE KİRİN İÇİNDE… DÜNYAYI SARAN ATEŞ – Metin Turan

Yorum Kapalı.

Yazarlarımız

  • A. Celal Binzet
    Günümüz Karmaşası-A. Celal Binzet A. Celal Binzet
  • A. Cengiz Büker
    Rainer Maria Rilke’den Şiirler-Çev. A. Cengiz Büker A. Cengiz Büker
  • A. Tarık Emre
    Yedirmem Size Etleri- A. Tarık Emre (öykü) A. Tarık Emre
  • Bahattin Gemici
    Aydınlanma Savaşçısı Server Tanilli-Bahattin Gemici Bahattin Gemici
  • Celal İlhan
    Sanat Olmazsa Olmaz mı, Niçin Yazarız?-Celal İlhan Celal İlhan
  • Daver Darende
    Büyükelçi Korkmaz Haktanır’ın Anısına Saygı-Daver Darende Daver Darende
  • Ertuğrul Efeoğlu
    Söylem ile Eylem Ertuğrul Efeoğlu
  • Günay Güner
    Dil Bayramımız 90 Yaşında; Kutlu Olsun! –... Günay Güner
  • Işık Kansu
    KİBELE Mİ TAŞ OCAĞI MI? Işık Kansu
  • Metin Turan - BELLEK
    ÇAĞDAŞ İRAN ŞİİRİ VE FURÛĞ ÜZERİNE KISA... Metin Turan - BELLEK
  • Mucize Özünal
    Çin Odasına Girenler ve Çıkanlar – Mucize... Mucize Özünal
  • Nazım Mutlu
    “Sosyal ve Kültürel İktidar!” Nazım Mutlu
  • Öner Yağcı
    AYDINLIK BİR YAŞAM YOLUNDA EDEBİYATIMIZ Öner Yağcı
  • Sultan Su Esen
    Türkiye’de Alevi Olmak Sultan Su Esen
  • Tahsin Şimşek
    Telkırma Sabırlarda – Tahsin Şimşek – şiir Tahsin Şimşek
  • Tamer Uysal
    Yeşilçam’ın Beyaz Filmleri: Uludağ ve Sinema –... Tamer Uysal
  • Taylan Özbay
    ATATÜRK VE NÂZIM HİKMET: “DENİZ KIZI EFTALYA”... Taylan Özbay
  • Yaşar Atan
    Bu Kuş Ezgileri Oldukça – Yaşar Atan... Yaşar Atan
  • Yücel Çağlar - Mavi Köşe
    “Bize Öz Türkçe Yaraşır”-Yücel Çağlar Yücel Çağlar - Mavi Köşe
  • Zehra Tırıl
    Müziğin Evrenselliği – Zehra Tırıl Zehra Tırıl

Son Eklenenler

İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Tonguç Adına Eğitim Uygulama Ödülü Başlattı İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Tarih:  06.01.2023 Konu: İsmail Hakkı Tonguç Eği...
İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Tonguç Adına Eğitim Uygulama Ödülü Başlattı
Zehra Tırıl’ın Yeni Öykü Kitabı “Kapıların Kışında” Zehra Tırıl’ın öyküleri gündelik hayatın akışında ayrı düşenleri bir araya getiren izleri, sakin, a...
Zehra Tırıl’ın Yeni Öykü Kitabı “Kapıların Kışında”
2023 Yılı Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü Koşulları Açıklandı Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü’ne 2023 yılı için katılım koşulları açıklandı. 1986’dan bu yana düz...
2023 Yılı Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü Koşulları Açıklandı
Aydın Ilgaz Yaşamını Yitirdi Yazar-Yayıncı Aydın Ilgaz 20 Aralık 2022'de, 82 yaşında yaşamını yitirdi. Babası Usta Yazar Rıfat I...
Aydın Ilgaz Yaşamını Yitirdi
Usta Yazar Oğuz Tansel’i Anarken 30 Ekim 1994’te, 79 yaşında yitirdiğimiz Halkbilimci-Ozan Oğuz Tansel, ’40 Kuşağı ozanları arasında...
Usta Yazar Oğuz Tansel’i Anarken

Dil

“Bazı Kelimeler Çok Güzel” ya da Osmanlıca Sevisine Hizmet – Merve Yılmaz yazdı. Yazım (İmla), Noktalama Kurallarını Hiçe Saymak-Günay Güner R Harfinin Suçu Ne? Günay Güner yazdı Dil Devrimi Bayramdır, Kutlu Olsun! Çok mu Zor?
  1. “Bazı Kelimeler Çok Güzel” ya da... “Bazı Kelimeler Çok Güzel” ya da Osmanlıca Sevisine Hizmet – Merve Yılmaz yazdı.
  2. Yazım (İmla), Noktalama Kurallarını Hiçe Saymak-Günay... Yazım (İmla), Noktalama Kurallarını Hiçe Saymak-Günay Güner
  3. R Harfinin Suçu Ne? Günay Güner... R Harfinin Suçu Ne? Günay Güner yazdı
  4. Dil Devrimi Bayramdır, Kutlu Olsun! Dil Devrimi Bayramdır, Kutlu Olsun!
  5. Çok mu Zor? Çok mu Zor?
  • Etkinlik
  • Haber
  • Söyleşi
  • Kitap
  • Dil
  • Öykü
  • Deneme
  • Anlatı
  • Şiir
  • Yazarlarımız
  • Künye
  • İletişim
Sitemizde yayınlanan her türlü yazı ve haber kaynak belirtilmeden kullanılamaz. Görüş ve önerileriniz için iletisim@telgrafhane.org adresine e-posta gönderebilirsiniz.
Copyright © 2017 - Telgrafhane Sanat, Her Hakkı Saklıdır.